Phụ nữ Mông Sơn La và mái tóc truyền thống
Khi nói tới dân tộc Mông, người ta thường liên tưởng đến một tộc người có nghề thủ công độc đáo; điệu múa khèn làm say đắm lòng người và trang phục rực rỡ sắc màu, mái tóc khác lạ của người phụ nữ.Phụ nữ Mông rất kiên trì, bền bỉ làm đẹp bản sắc văn hóa của dân tộc mình và của người phụ nữ bằng việc giữ gìn, bảo lưu mái tóc truyền thống của mình. Người Kinh có câu ngạn ngữ: "hàm răng, mái tóc là góc con người", còn người Mông chăm lo, trau chuốt cho mái tóc suốt cuộc đời. Nhìn mái tóc củaphụ nữ Mông, không cần quan sát y phục vẫn có thể phân biệt được họ thuộc nhóm Mông hoa, Mông đen hay Mông trắng.
Khi gặp những phụ nữ Mông hoa, ngoài bộ váy áo thêu hoa sặc sỡ nhiều màu sắc, điều đặc biệt chú ý là họ có vành tóc rất to và nặng ở trên đầu, nếu không quan sát kỹ dễ lầm tưởng là búi dây, cuộn dây họ đội lên đầu. Búi tóc được quan tâm ngay từ khi còn nhỏ. Các bà mẹ mỗi khi chải tóc cho con đều giữ lại những sợi tóc rụng và giữ cẩn thận. Khi gom được khá nhiều sợi tóc rụng cùng với sự lớn lên của con gái, bà mẹ trau chuốt, se lại thành những sợi to bằng 1/2 chiếc đũa (những bà mẹ Mông hoa không có con cũng giữ lại những sợi tóc rụngsau này cho bạn bè hoặc cháu gái). Đến tuổi trưởng thành (13 tuổi), các cô gái Mông hoa mang những sợi tóc rụng đã giữ được qua năm tháng, se tết thành từng sợi to và làm nên búi tóc độn dài, đẹp. Vào những ngày tết cổ truyền, lễ hội, ngày vui của cộng đồng, họ lấy búi tóc độn cùng với búi tóc thậttạo thành một vành tóc thật to ở trên đầu, người nào có búi tóc càng to càng đẹp. Mái tóc của người phụ nữ Mông hoa là một phần của văn hóa tộc người. Đồng thời với tác dụng làm đẹp, nó còn mang ý nghĩa tinh thần và tình mẫu tử. Đó là việc làm có ý nghĩa giáo dục, tác động đến nhân cách của con cái, là bài học về sự chăm chỉ, khéo léo mà bất kỳ phụ nữ Mông nào cũng phải có.
Người phụ nữ Mông đen lại không có thói quen giữ lại các sợi tóc rụng mỗi khi chải đầu. Đến tuổi trưởng thành, họ búithành búi tó ở gần trên đỉnh đầu, các cô gái có thể làm duyên cho búi tóc của mình bằng cách buộc thêm một chiếc khăn mùi xoa có màu rực rỡ hoặc cài thêm một chiếc bờm. Đồng thời để tăng thêm vẻ đẹp cho bộ trang phục và tạo sự hài hòa cân đối, họ còn quấn thêm một chiếc khăn bằng vải lanh màu đen dài, quấn thành nhiều vòng quanh đầu tạo thành một vành khăn. Phụ nữ Mông đen ở một số nơi cũng se tóc thành sợi quấn thật chặt vòng quanh đầu, tuy nhiên, họ quấn rất ít, không giống búi tóc của người phụ nữ Mông hoa.
Khi còn nhỏ, các bé gái Mông trắng cũng để tóc mọc tự nhiên. Đến tuổi trưởng thành cạo hết 1/3 tóc vòng quanh đầu từ gáy lên, chỉ để lại một phần tóc ở đỉnh đầu búi thành búi tó ở trên trán. Họ thường để đầu trần khi ở nhà, chỉ khi nào có việc ra khỏi nhà mới đội thêm một chiếc khăn quấn nhọn hoắt như hình chiếc phễu (khăn có màu đen được đính thêm nhiều quả bông màu đỏ sặc sỡ). Ở một số nơi, phụ nữ Mông trắng thường may mũ có ba mảnh đội trên đầu thắt dây ra đằng sau gáy giống như khăn mỏ quạ của phụ nữ người Kinh.
