Về lại với gốm thủ công Lái Thiêu

Thợ nghề nhớ gốm thủ công

Hơn 20 năm làm bạn với đất sét, bàn xoay, nghệ nhân gốm vuốt tay Dương Minh Tâm (phụ trách tạo mẫu và giảng dạy học viên tại Vườn Nhà Gốm, Lái Thiêu, Bình Dương) hay nói đùa là anh vẫn yêu gốm như lần đầu gặp mặt. Ngồi trước bàn xoay cùng cục đất sét xám và thau nước, anh kể lại cái duyên đến với nghề. Hồi chưa hết bậc tiểu học, nhà tận xã Trung An, huyện Củ Chi (Thành phố Hồ Chí Minh), ngày ngày trên đường đến trường, anh đi ngang làng gốm. Làng gốm truyền thống quê anh lúc bấy giờ chủ yếu làm chén bát, muỗng dĩa, bình chậu, phục vụ gia dụng hằng ngày. Đi bộ men theo những ngôi nhà đượm mầu đất sét, rộn tiếng nói cười, cậu bé Tâm tò mò lân la làm quen. Ban đầu ghé hỏi chơi vài câu cho biết mấy cô chú, anh chị đang làm gì mà tay lúc nào cũng lấm lem, dần dà, thành thích thú, mê say. Đi học một buổi, buổi còn lại trong ngày, anh ghé lò gốm quan xin phụ dọn dẹp, bưng bê, hỏi thêm cái này cái kia. Ngày được mấy cô chú hướng dẫn vài động tác nặn gốm truyền thống, cậu bé Tâm vui đến khó ngủ. Lên cấp hai, anh làm được vài món đồ gia dụng đầu tiên, bé xíu, cất trong nhà làm kỷ niệm như quà quý.

Tưởng chừng làm gốm chỉ là thú vui ngày nhỏ, vậy mà lớn lên, khi xuôi về Bình Dương lập nghiệp, anh Tâm tiếp tục chọn gắn bó với cái nghề bị nhiều người chê vừa cực, vừa nghèo. Ngoài 20 tuổi, chịu khó học hỏi khắp nơi, cuối cùng anh cũng tìm ra thế mạnh của bản thân là thiết kế, tạo hình gốm thủ công, đặc biệt là dòng gốm mỹ nghệ. Học nghề, làm thuê công nhật, thiết kế mẫu, quản lý xưởng và cả tự mở lò gốm để thỏa lòng mong ước, rốt cuộc, anh Tâm nhận ra, ở đâu không quan trọng, miễn được làm bạn với gốm là hạnh phúc rồi. Giai đoạn gốm Bình Dương phát triển mạnh, đơn hàng đặt tăng liên tục, chủ xưởng từ Bến Cát đến Lái Thiêu liên tục mời anh về tạo mẫu. Làm không kịp ngủ, mà vui. Các lò đỏ lửa liên tục, hàng vừa ra đã được đặt hết. Thấy bà con ăn nên làm ra, anh mừng lắm.

Từ năm 2007, nghề gốm Bình Dương bước vào giai đoạn cực kỳ khó khăn. Nơi từng nhộn nhịp nhất Lái Thiêu nay nhìn quanh quất chỉ vài lò ráng duy trì hoạt động vì có sẵn đơn bạn hàng đặt. Đâu đâu cũng vang tiếng thở dài. “Gốm thủ công suy vì thời điểm đó thị trường toàn sản phẩm công nghiệp đúc khuôn hàng loạt với đa dạng mẫu mã, giá rẻ khiến nhiều nơi đổi ý. Chăm chút kỳ công cho từng sản phẩm, đổi lại chẳng được gì, nhiều người làm gốm thủ công khi ấy phần thấy buồn chán, phần không đủ lo cuộc sống nên quyết định bỏ nghề. Để ở lại, tôi chuyển đổi từ gốm truyền thống sang gốm mỹ nghệ, đồ trang trí và đưa những giá trị văn hóa dân tộc lên từng sản phẩm. Tôi tìm đủ cách trụ thêm vài năm, chờ tình hình khá hơn. Nhưng…”, anh Tâm nhớ kỹ từng tháng ngày của thời kỳ làng gốm Lái Thiêu trên bờ mai một.