Vài nét về đời sống người Chăm và phụ nữ Chăm tỉnh Ninh Thuận
Người Chăm là một trong số 54 dân tộc anh em cùng sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam với số dân khoảng 132.800 người sống rải rác khắp các tỉnh từ dọc ven biển miền Trung từ Phú Yên, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận, đến các tỉnh Nam Bộ như Bình Phước, Đồng Nai, Thành phố Hồ Chí Minh, An Giang, Tây Ninh. Trong số đó, người Chăm Ninh Thuận có số dân đông nhất vào khoảng trên 58.000 người chiếm gần 50% trong tổng số người Chăm ở Việt Nam.
Ngoài tín ngưỡng bản địa truyền thống, người Chăm Ninh Thuận theo 2 tôn giáo chính: Đạo Bàlamôn (ảnh hưởng đạo Bàlamôn Ấn độ, còn gọi là Chăm hay Ahei) và đạo Bàni (ảnh hưởng đạo Ixlam, còn gọi là Bini hay Aval). Một số ít đi theo Công giáo, Tin lành và Ixlam chính thống.
Hai dòng tôn giáo chính là Chăm Bàlamôn và Chăm Bàni có quan hệ khăng khít trên cơ sở cùng một cộng đồng dân tộc có chung tiếng nói, chữ viết và những phong tục tập quán tín ngưỡng có từ ngày xưa. Cộng đồng người Chăm Bàlamôn và Chăm Bàni đã làm nên một nét đặc sắc trong lịch sử người Chăm Ninh Thuận.
Người Chăm theo đạo Bàlamôn ở Ninh Thuận có khoảng 34.600 người, chiếm 58,9% sống ở 15 làng (paley) thờ cúng ở 3 đền, tháp là đền Ponưgar, tháp Poklong – Girai và tháp PoPome. Trong ăn uống, họ kiêng thịt bò, khi chết họ hoả táng. Ăn Tết Katê hàng năm vào tháng 7 Chăm lịch (khoảng tháng 9 âm lịch ta).
Theo phong tục của người Chăm, việc thừa kế tài sản thuộc về con gái. Nhưng cô con gái út thường được chia phần nhiều hơn các chị. Con trai có thể được bố mẹ giúp vốn hoặc ruộng đất, trâu bò, nhưng không được thừa hưởng vĩnh viễn. Khi người chồng chết thì vợ hoặc gia đình bên vợ có trách nhiệm hoàn lại phần tài sản trên cho cha mẹ hoặc chị em gái bên nhà chồng.
Theo tập tục từ lâu đời, người phụ nữ Chăm khi mang thai phải tuân thủ nhiều điều kiêng kị. Người ta thường treo các nhánh xương rồng trước cổng rào hoặc cắm một chiếc cọc nhỏ trên sân có gác cây củi đang cháy dở. Nếu đầu củi cháy quay vào trong là gia đình ấy đã sinh con gái. Đó cũng là một dấu hiệu cấm người lạ không được bước vào nhà lúc này.
Người phụ nữ Chăm Ninh Thuận có vai trò khá quan trọng đối với nghề truyền thống. Điều đó được thể hiện trong những nghề thủ công truyền thống của Ninh Thuận như nặn gốm và dệt thổ cẩm. Họ thường tận dụng thời gian rảnh rỗi giữa hai mùa vụ để làm những công việc này.
Người phụ nữ Chăm từ khi còn nhỏ đã được mẹ, chị dạy cho cách dệt vải. Lớn lên, các cô gái tự dệt những bộ váy áo đẹp chuẩn bị cho lễ cưới. Khi đã có gia đình, các cô lại dệt áo, váy cho chồng con. Lúc về già lại dệt áo mặc khi trăm tuổi.
Cả một đời dệt ra những bộ trang phục duyên dáng, nhưng người phụ nữ không bao giờ đem các sản phẩm này mua bán trao đổi.
Mặc dù kỹ thuật thủ công còn rất thô sơ, đơn giản và chỉ mang tính tự cung tự cấp, nhưng với đôi bàn tay tần tảo và óc thẩm mỹ của người phụ nữ Chăm, những sản phẩm ra đời vừa bền, vừa đẹp, đảm bảo cho nhu cầu tiêu dùng của người dân trong làng./.
