Trang phục của phụ nữ Mường
Áo của phụ nữ mườn có hai loại là áo ngắn và áo dài.
Áo ngắn: Là áo mặc thường ngày của phụ nữ Mường. Áo may ngắn thân, xẻ ngực, thường thì không có khuy, nhưng nếu có là một chiếc khuy bấm ở ngang ngực. Cổ áo tròn, ống tay dài tới mu bàn tay và bó sát cánh tay. ở giữa sống lưng áo có một đường may bổ từ cổ áo xuống tận gấu áo. Áo mặc bó sát lấy thân người, không có khuy nên để lộ phần cạp váy trước ngực và chiếc yếm bó sát lấy ngực, vừa nền nã, vừa kín đáo nhưng lại có sức gợi cảm. Trước đây, áo ngắn không may túi, nhưng gần đây phụ nữ Mường đã cải tiến dần chiếc áo ngắn của mình, bằn cách may hai túi nhỏ ở hai vạt áo trước và cắt lượn tròn hai bên vạt áo tạo dáng mềm mại. Nẹp áo may to tới 3-4 cm với màu sặc sặc sỡ. Đường viền cổ áo, cổ tay áo có thêu thùa và đính chỉ màu.
Áo dài: Thường được mặc tiếp khách hay đi lễ hội. Áo may dài tới quá đầu gối, phần nửa thân trên giống áo ngắn, phần nửa thân dưới từ eo trở xuống buông xuôi may rộng dần ra. Áo xẻ ngực nhưng không xẻ tà, khi mặc phải ôm kín lấy phần lớn thân sau. Trước đây, áo dài may bằng vải mộc tự dệt lấy. Ngày nay, phụ nữ Mường còn dùng chất liệu vải mềm như: lụa, gấm với các màu sắc sang trọng. Áo dài truyền thống thường là màu xanh, đen, riêng áo dài của các bà mỡi (mế mỡi) thường dùng màu trắng. Trong lễ cưới, nàng dâu và hai phù dâu (piềng) mặc áo dài và ngồi xếp mái (ngồi khép hai chân về một bên, thân người hơi nghiêng về phía bên kia) trình trước bàn thờ tổ tiên nhà chồng. Các bà (mế) ngồi ăn trầu, uống rượu trên nhà sàn thường để hai vạt sau của áo dài che kín mông, hai vạt trước kéo gọn vào lòng. Trong những dịp lễ hội, các cuộc vui, phụ nữ Mường, đặc biệt là các mế, thường mặc áo dài buông vạt cùng chiếc váy cạp đầu rồng, nẹp gấu in hoa với nhiều đồ trang sức làm tôn thêm vẻ đẹp của người phụ nữ Mường.
Váy: Trong chiếc váy của phụ nữ Mường, đặc trưng nhất là chiếc cạp váy. Hoa trên cạp váy về cơ bản như hoa văn trang trí trên trống đồng Đông Sơn. Chiếc váy được chia làm hai phần chính. Phần thân trên từ ngang mông trở lên gọi là cạp váy. Phần thân dưới từ tiếp giáp với cạp váy đến gấu váy gọi là thân váy. Phần cạp váy rất rực rỡ bởi nó được thêu bằng chỉ màu sặc sỡ và cầu kỳ. Cạp váy chia làm ba phần: cao, trốch (giữa), đang (trên cùng).
Phần cao: Rộng khoảng 10 cm, trang trí vòng quanh eo bằng những sọc đứng màu đỏ, vàng, nâu xen kẽ giữa các hình cỏ cây hoa lá cách điệu giống như kiểu mặt phà (phà là loại hoa văn trang trí ở hai mặt của chiếc chăn bông).
Phần trốch: Có nhiều kiểu khác nhau: vẹn, poong, buônlái mê (vẹn en), thường phối với các màu xanh, đỏ, vàng. Trốch vẹn bố trí hoa văn nhỏ, màu tối sẫm, giản dị. Trốch poong và trốch lái mê bố trí hoa văn rực rỡ, màu đỏ, vàng là loại trốch đẹp nhất. Sang trọng và cầu kỳ là loại trốch buôn, được dệt bằng lụa tơ tằm, bền và bóng mịn, trên mặt nổi nhiều hoa văn hình động vật như: hươu, chim, gà, rắn, rùa và đặc biệt là đầu rồng. Kiểu trang trí hoa văn này giống như trang trí trên mặt trống đồng. Các hình con vật chạy theo một hướng nối đuôi nhau theo từng dải. Nếu dải trên chạy theo hướng phải thì dải dưới chạy theo hướng ngược lại, mỗi dải được ngăn cách bằng những hình núi đồi.
Phần đang: Phần này được phối hợp hai màu chính là đen và trắng, trang trí kiểu hình học, một màu trắng nổi trên màu đen nhìn như những chùm sao nhỏ trên bầu trời đêm thu.
Phần thân váy: Thường được may bằng vải mộc (mặc thường ngày), bằng lụa, vóc (mặc dịp lễ tết). Thân váy thường là màu đen hoặc tối màu, nối từ cạp váy xuống tới gót chân. Bên trong gấu váy có lót vải đỏ rộng 3 cm, đối với váy mặc thường ngày thì ít khi lót gấu váy bằng vải đỏ.
Dải thắt lưng: Dài hơn một sải tay, khâu nối hai đầu thành một vòng tròn khép kín. Dải thắt lưng được thắt đúng giữa eo, trên phần cao của cạp váy. Khi thắt, đầu nút của dải thắt lưng thường buông về phía bên hông phải và được giấu vào trong, tạo thành kiểu chiếc nơ buông một đầu xuống độ gang tay. Dải thắt lưng thường có màu trắng, tím, vàng, xanh. Đẹp nhất vẫn là màu hoa thiên lý, được các thiếu nữ thích dùng vì nó tôn thêm vẻ đẹp hài hoà của chiếc váy.
Khăn đội đầu: Làm bằng vải trắng, rộng khoảng 15 cm, dài đủ quấn quanh đầu và dắt mối, khoảng 50 – 60 cm. Các thiếu nữ thường tạo hình quả núi trên đỉnh đầu, nhưng người già lại tạo dáng khăn tròn quanh đầu để tôn vẻ đôn hậu. Hiện nay, phụ nữ Mường ở một số vùng có xu hướng thích buông tóc dài hơn là đội khăn. Nhưng, đối với những người trung niên và cao tuổi thì chiếc khăn đội đầu truyền thống vẫn là vẻ đẹp riêng của người phụ nữ Mường.
Vòng bạc: Vòng bạc đeo ở cổ tay, có loại dẹt và loại tròn. Loại dẹt bản mỏng như lá lúa. Loại tròn có hình tròn như chiếc đũa. Trên mặt của chiếc vòng bạc có chạm khắc nổi hình hoa lá rất tinh xảo và đẹp.
Chuỗi hạt cườm: Chuỗi hạt đeo ở cổ làm vật trang sức. Người Mường rất quý chuỗi hạt cườm vì nó hiếm hơn vòng bạc và khó mua. Hạt cườm được làm từ đá màu, có hình quả trám hoặc lục lăng (6 cạnh hoặc 8 cạnh).
