Góp phần đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết trên địa bàn huyện miền núi Nghệ An

Còn đó những hủ tục lạc hậu và khó khăn cần tháo gỡ

Theo thống kê của cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An, tình trạng tảo hôn xảy ra chủ yếu trong vùng đồng bào Mông, Khơ Mú, Thái. Cá biệt, có những cặp hôn nhân cận huyết thống là người Mông, Đan Lai. Theo báo cáo của UBND huyện Kỳ Sơn, trong 03 năm (2020-2022), toàn huyện Kỳ Sơn có trên 516 trường hợp tảo hôn và 11 trường hợp hôn nhân cận huyết thống. Riêng năm 2023, có 229 trường hợp tảo hôn, tình trạng này diễn ra ở hầu hết các xã, trong đó phổ biến nhất ở các xã: Mường Lống, Nậm Càn, Tây Sơn, Huồi Tụ... Sau dịp Tết Nguyên đán 2023, có 22 học sinh kết hôn, trong đó 15 em bỏ học vì lý do lấy chồng, lấy vợ. Theo thống kê từ UBND huyện Quỳ Châu, năm 2022 có 416 cặp kết hôn trong đó số cặp tảo hôn 17 cặp, Quý I năm 2023, có 8 cặp tảo hôn. Huyện Con Cuông, từ năm 2020-2022, có 27 cặp tảo hôn, đáng buồn là độ tuổi tảo hôn ngày càng “trẻ hóa” ở con số 13-14.

Chị Vừ Y Nải- Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Nậm Cắn, huyện Kỳ Sơn chia sẻ: Mặc dù chính quyền đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống”; tích cực phối hợp với ngành chức năng và các nhà trường tập trung tuyên truyền, vận động, triển khai ký cam kết không vi phạm tảo hôn cho các hộ dân và học sinh, Nậm Cắn cũng là đơn vị đầu tiên của huyện Kỳ Sơn thí điểm xử phạt hành chính, nhưng nạn tảo hôn vẫn tái diễn. Năm 2023 có 19 trường hợp tảo hôn, trong đó có 13 trường hợp đã bị xử phạt hành chính.

Theo lãnh đạo địa phương, nguyên nhân của tình trạng tảo hôn là do điều kiện kinh tế của người dân còn gặp nhiều khó khăn, thu nhập không ổn định nên không đủ chi phí trang trải việc học hành của con, dẫn đến tình trạng học sinh bỏ học giữa chừng, thất học và kết hôn sớm. Mặt khác, do ảnh hưởng từ những quan niệm, phong tục, tập quán lạc hậu, những hủ tục như hứa hôn của đồng bào DTTS, nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới; trình độ dân trí và nhận thức pháp luật về hôn nhân và gia đình của người ở đồng bào DTTS còn hạn chế, nhất là tư tưởng cho con có vợ, có chồng sớm để khỏi gánh nặng cha mẹ; người dân tộc Mông có tục bắt vợ, chỉ cần bước qua ngưỡng cửa nhà trai là người con gái đã mang tiếng một đời chồng; trai gái thường về ở với nhau 3 ngày mới tổ chức cưới, khi chính quyền biết thì “sự đã rồi”. Đặc biệt, một số trường hợp khi bị ngăn cản còn doạ ăn lá ngón để tự tử.

Những cặp vợ chồng tảo hôn thường không đến UBND xã đăng ký kết hôn mà tự chung sống với nhau cho đến khi đủ tuổi mới đi đăng ký. Nhiều trường hợp cấp ủy, chính quyền đã kịp thời phát hiện và trực tiếp đến tận nhà, nhắc nhở, lập biên bản xử lý vi phạm hành chính nhưng rồi đâu lại vào đấy bởi tư tưởng “không cho ta cũng lấy” đã ăn sâu vào suy nghĩ của các em, sự thoả hiệp của cộng đồng nơi sinh sống; nhiều cặp đôi nhận được sự đồng thuận từ gia đình, bởi chính bố mẹ, người thân của các em cũng lấy vợ, lấy chồng từ rất sớm; có những gia đình ép con lấy vợ, lấy chồng khi đang độ tuổi thanh thiếu niên (từ 15 - 16 tuổi) để có người phụ giúp gia đình và thêm lao động làm nương rẫy, lo cuộc sống hàng ngày…

Sau cuộc hôn nhân quá sớm, rất nhiều cô dâu đã hối hận và ước muốn được quay trở lại trường học nhưng vì hủ tục còn đè nặng trong tư tưởng của cộng đồng dân tộc, nên hầu hết vẫn chưa thực hiện được.

Thực trạng như vậy trong khi công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật tại địa phương, trường học; giáo dục giới tính, sức khoẻ sinh sản vị thành niên chưa được quan tâm đúng mức; công tác đăng ký kết hôn và quản lý hộ tịch, hộ khẩu còn gặp nhiều khó khăn; cán bộ cơ sở chưa kịp thời nắm chắc tình hình tảo hôn tại địa phương; mặt khác khó khăn do rào cản về ngôn ngữ, trình độ dân trí thấp dẫn đến hiệu quả không cao. Thêm vào đó, sự can thiệp, xử phạt vi phạm hành chính từ phía chính quyền địa phương đối với các trường hợp tảo hôn có lúc thiếu kiên quyết, chưa mạnh; các chính sách, pháp luật về vấn đề hôn nhân và gia đình chưa được triển khai thực hiện hiệu quả ở vùng đồng bào DTTS …

Các cấp Hội tích cực tuyên truyền góp phần giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết

Trong thời gian qua, công tác tuyên truyền, vận động và đề ra giải pháp ngăn ngừa tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết được các cấp Hội Phụ nữ tích cực triển khai, tổ chức các hoạt động tuyên truyền lồng ghép vào nội dung sinh hoạt câu lạc bộ, các mô hình, tổ chức các hội thi, hội diễn... như Hội thi “Gia đình điểm 10” tại huyện Kỳ Sơn, Hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm trong công tác Phòng chống tảo hôn và chỉ đạo giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên”, tổ chức "Giao lưu, gặp mặt gia đình văn hóa tiêu biểu"; "Hội thi nấu ăn: Bữa cơm gia đình ấm áp yêu thương" tại huyện Quỳ Hợp,… Đồng thời phối hợp với Phòng Giáo dục & Đào tạo chỉ đạo các trường THCS, THPT đưa nội dung giáo dục giới tính và tuyên truyền sức khỏe sinh sản vị thành niên, phòng chống tảo hôn vào chương trình, nội dung giảng dạy của bộ môn Giáo dục công dân, các giờ học ngoại khóa, các buổi chào cờ đầu tuần... nhằm tuyên truyền, quán triệt về công tác phòng chống tảo hôn và sức khoẻ sinh sản tuổi vị thành niên đến toàn thể học sinh; Đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền, vận động kết hợp giáo dục, định hướng nghề nghiệp. Qua đó, nâng cao ý thức, trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, xã hội trong việc tuân thủ pháp luật; chú trọng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường học (THCS, THPT) trên địa bàn.

Truyền thông phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết tại Con Cuông cho hơn 300 HVPN năm 2023

Trong khuôn khổ Dự án 8 về “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em”, các cấp Hội đã tổ chức 99 cuộc truyền thông về chăm sóc sức khỏe, sinh sản cho hội viên, phụ nữ vùng dân tộc thiểu số và miền nhằm nâng cao nhận thức về làm mẹ an toàn, chăm sóc sức khỏe trẻ em và vận động phụ nữ sinh con tại cơ sở y tế; 63 lớp tập huấn nâng cao năng lực cho các thành viên nhóm tiên phong thay đổi trong cộng đồng. Hội LHPN các huyện phối hợp thành lập được 12 câu lạc bộ “Phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết” và 22 câu lạc bộ “Phòng chống tảo hôn” tại các xã có nguy cơ cao.

Các thành viên trong các mô hình, CLB ở cơ sở phát huy tốt vai trò trong việc nắm bắt thông tin về các đối tượng có nguy cơ tảo hôn, các gia đình có ý định tổ chức cho con kết hôn khi chưa đủ tuổi theo quy định. Kịp thời tham mưu cho cấp ủy, chính quyền có giải pháp tuyên truyền, vận động, tư vấn, giải thích trực tiếp đến các cháu, các gia đình về quy định của pháp luật, về những hậu quả của việc tảo hôn để các gia đình hiểu và dừng tổ chức đám cưới, huỷ hôn, tiếp tục cho con cái trở lại trường học; đồng thời tiến hành xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật đối với những trường hợp đã tảo hôn. Nhờ đó, nhận thức của nhân dân nói chung và các bậc làm cha làm mẹ, các em học sinh đã có chuyển biến rõ nét.

Giải pháp cần làm trong thời gian tới

Nhằm góp phần giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết tại các huyện miền núi Nghệ An, chính quyền và ban ngành các cấp cần có giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn của toàn hệ thống chính trị.

Đối với tổ chức Hội LHPN, các cấp Hội đẩy mạnh và đổi mới phương pháp tuyên truyền, giáo dục về hôn nhân và gia đình; chú trọng hình thức tuyên truyền miệng thông qua đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên các cấp, lồng ghép nội dung tuyên truyền trong các buổi truyền thông lưu động, sân khấu hóa, lồng ghép sinh hoạt câu lạc bộ. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong các trường học, các câu lạc bộ tuyên truyền pháp luật; xây dựng các phóng sự, tin, bài phản ánh về hậu quả của tảo hôn, tổ chức các diễn đàn, hội thảo, hội thi tìm hiểu pháp luật và hoạt động tư vấn trợ giúp pháp lý miễn phí tại trung tâm và lưu động đến các điểm dân cư vùng DTTS.

Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ người DTTS, già làng, trưởng bản, người có uy tín, hòa giải viên, cộng tác viên ở cơ sở trong thực hiện công tác tuyên truyền, vận động thực hiện pháp luật về hôn nhân và gia đình ngay tại thôn, bản.

Hỗ trợ nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ vùng DTTS, miền núi thông qua các mô hình sinh kế, các lớp tập huấn, hướng dẫn khoa học kỹ thuật trong chăn nuôi, trồng trọt, đào tạo nghề,…nhằm góp phần cải thiện kinh tế, nâng cao đời sống vật chất cho các hộ gia đình.

Nhân rộng các mô hình hay trong tuyên truyền, vận động, thực hiện tốt công tác phòng, chống tảo hôn, hôn nhân.