Đồng bào Thái ở Bá Thước giữ nghề dệt thổ cẩm

Nhờ nỗ lực của chính quyền các cấp và tâm huyết của các nghệ nhân mà nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Thái ở huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hoá đang được bảo tồn và phát huy có hiệu quả. Với đôi bàn tay khéo léo của những người phụ nữ Thái, các sản phẩm thổ cẩm nơi đây sẽ vươn xa ra các thị trường lớn, góp phần gìn giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống, giảm nghèo bền vững và nâng cao thu nhập cho đồng bào.

Bản sắc văn hóa đứng trước nguy cơ mai một

Lũng Niêm là xã nằm trong vùng lõi của Khu bảo tồn Thiên Nhiên Pù Luông, thuộc huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hoá; Địa hình chủ yếu là núi cao với hơn 98% đồng bào dân tộc Thái sinh sống.

Nghề dệt thổ cẩm bắt đầu xuất hiện ở thôn Lặn Ngoài, xã Lũng Niêm từ thế kỷ XVIII (khoảng năm 1749). Trải qua hàng trăm năm hình thành và phát triển, bắt đầu từ khi thôn Lặn Ngoài mới thành lập với thế hệ dòng họ Hà và dòng họ Lò.

Trang phục của người Thái ở thôn Lặn Ngoài do chính tay những người phụ nữ nơi đây dệt nên. Với người Thái, dệt vải là công việc hết sức quan trọng mà cô gái nào cũng phải biết. Đến khi lấy chồng, các cô gái phải có những bộ váy, áo, trang phục tự tay mình dệt để mang về nhà chồng. Bởi thế mà các cô gái ở thôn Lặn Ngoài ai cũng biết dệt vải và các kỹ năng may vá, thêu thùa, công việc dệt vải được trau dồi từng ngày.

Bà Lò Thị Dân (70 tuổi) là một trong những người cao tuổi nhất hiện nay còn làm nghề dệt thổ cẩm tại thôn Lặn Ngoài cho biết: Để sản xuất ra được sản phẩm thổ cẩm phải qua rất nhiều khâu, chủ yếu là sản xuất thủ công. Đầu tiên là trồng, chăm sóc và thu hoạch bông. Quả bông được tách ra, rồi dùng dụng cụ bật cho những sợi bông tơi và nhuyễn, thành dạng thô. Bông bật xong được đưa vào dụng cụ cán để tạo sự liên kết giữa các sợi bông. Sau khi cán, bông được vò thành từng nắm nhỏ rồi dùng dụng cụ để kéo thành sợi dài. Sợi bông được kéo xong, tiếp tục được đưa vào xa kéo sợi để xe bông thành chỉ. Sau đó, sợi được cuộn thành những cuộn chỉ to.

Để tấm vải có màu sắc, trước khi dệt, bà con vào rừng tìm một số loài cây để lấy lá, lấy vỏ, lấy rễ để làm màu đem về nấu cho đến khi nước có màu sắc rồi nhúng cuộn sợi vào nước khoảng 30 phút, sau đó đem phơi khô.

Mỗi loại cây có một màu sắc, để có nhiều màu, dùng nhiều loại cây khác nhau hoặc pha chế để phối màu theo kinh nghiệm dân gian. Sợi được ngâm màu và phơi khô, đảm bảo độ săn, dai, bền và chắc sẽ được mắc vào khung cửi để dệt nên những tấm vải theo ý muốn của người dệt.